پوست ، وسیعترین عضو زنده بدن ، درحقیقت یكی از پیچیده ترین ، جالبترین و پركارترین اعضاء نیز به شمارمی آید. دستاوردها و تحقیقات انجام شده در زمینه شناخت ساختار و عملكرد پوست در بدن طی دهه گذشته از مجموعه مطالعات دو قرن اخیر بیشتر و مؤثر تر بوده است .

دکتر فرهاد هوشیدری - کاشت موی طبیعی ، جراحی زیبایی ، پاک کردن تاتو در یک جلسه ، لیزر پوست و موهای زائد

وظایف پوست :

1. بدن را در مقابل آسیبهای مكانیكی ، حرارت وتابش شدید نور محافظت می كند .

2. از نفوذ مواد شیمیایی و ورود میكروبها و میكرو ارگانیسمها به بدن جلوگیری می نماید .

3. برخی از مواد مضر حاصل از فعالیتهای متابولیسمی در سیستم گوارشی و كبد را دفع میكند.

4. هورمونها و آنزیمها را درداخل بدن حفظ می كند.

5. به عنوان یك عضو لامسه خارجی ، پیامهای حسی را از طریق اعصاب به مغز و مراكز عصبی منتقل می كند .

6. به كمك سلولهای لانگرهانس ، نقش مهمی را در سیستم ایمنی بدن ایفا می نماید.

اجزا و ساختمان پوست

ضخامت پوست بین 1 تا 4 میلیمتر است ودر هر اینچ مربع از پوست ،   اجزا متعددی را می توان مشاهده نمود كه با تعداد شگفت آوری در كنار هم به ایفای نقش خود می پردازند. 650 غده مترشحه عرق ، 65 فولیكول مو ، 19 یارد مویرگهای ظریف خونی ، هزاران سلول لامسه ، پایانه عصبی و سلولهای لانگرهانس در هر اینچ مربع از پوست در كنار هم قرار دارند كه علاوه بر آنها سلولهای ملانوسیت وآنزیمهای تیروزیناز ( سازنده ملانین ) را نیز باید اضافه نمود.

به طور كلی دو نوع غده در داخل پوست وجود دارند :

غدد مترشحه چربی

غدد مترشحه عرق

معمولا دهانه هر كدام از غدد چربی به یك فولیكول مو باز می شود ، اما در بعضی از موارد در پای هر فولیكول مو چند غده چربی وجود دارد كه سبب تجمع چربی یا Sebum بر روی پوست می گردد.غدد عرق عمیقا در داخل لایه های زیرین پوست (درم) به صورت پایانه های فنری شكل ریشه دوانده اند كه توسط یك لوله تو خالی جهت دفع عرق از لایه های بالاتر (اپیدرم) عبور كرده و دهانه كوچك آن در سطح پوست باز می شود .شایان ذكر است تعریق سبب پاكسازی پوست كه همانا خروج آلودگیها از خلال دهانه كوچك مزبورمی باشد، نمی گردد.

لایه های پوست :

سه لایه جداگانه بسیار نازك به شرح ذیل در پوست وجود دارد :

اپیدرم

درم

هیپودرم

اپیدرم :

سطح پوست از سلولهای مرده تشکیل شده است . اپیدرم كه ضخامتش از 0.04 تا 1.6 میلی متر متغییر می باشد ،لایه مهمی است. سلولهای لانگرهانس كه ایمنی پوست را برعهده دارد ، ملانوسیتها و آنزیم تیروزیناز كه عهده دار تولید رنگدانه های ملانین و تنظیم رنگ پوست است ،در این لایه قرار دارند.محصولات آرایشی و بهداشتی نظیر پاك كننده ها ،لایه بردار ها ، ترمیم كنند ه ها یا مرطوب كننده ها نیز بر این لایه تاثیر می گذارد. اپیدرم مسئول زیبایی و شادابی ظاهری پوست است .

اپیدرم پوست را در مقابل خشك شدن ( از دست دادن رطوبت ) ، نفوذ مواد شیمیایی مضر ومیكروبها حفاظت می نماید.و بر اساس همین خاصیت از نفوذ خیلی از کرم ها و پمادها نیز جلوگیری میکند .

اپیدرم یك لایه فعال متابولیكی است كه سنتز چربیها ( لیپیدها ) را برعهده دارد .

اولین سد دفاعی در مقابل حمله مواد اكسید كننده در بدن به شمـار می رود.

عوامـل مقـابله كننـده با رادیـكالـهای آزاد نظـیـر ویـتامـینE،C در این لایه قرار دارند.

قابلیت نگهداری مقادیر متنابهی از سرامیدها و Glycosaminoglycans را دارا می باشد.

اپیدرم حاوی مقدار زیادی آب است . هرچه بدن جوانتر باشد ، آب بیشتری در پوست وجود دارد . با افزایش سن ظرفیت نگهداری آب در پوست كاهش می یابد و در نتیجه پوست به سمت خشك و چروك شدن متمایل می گردد .اپیدرم ، علاوه بر این ، اولین سد دفاعی بدن در مقابل هجوم میكروبی محیط اطراف بدن به شمار می آید.در سطوح تحـتانی لایه اپیـدرم ، سلولـها از طریق تقسیم میتـوزی ، تكثیر می یابند . هر سلول ، با حفظ سلول والد توانایی تولید یك سلول جدید را نیز دارا می باشد. سلول جوانتـر در جای خـود باقی مانده و سلول پیـرتر از لایـه های اپیدرم رد شده و به سطح می رسد. این سلولها ضمن حركت خود به سطوح بالاتر با ماده ای به نام كراتین پرمی شوند وآب و چربی خود را از دست می دهند. فسفولیپید موجود در آنها به گلیكـولیپید ، كلستـرول و سرامیدها تبدیل می شود و در پایان حركت به صورت لایه ای از سلولها ی مرده روی سطح پوست قرار می گیرند.از سوی دیگر سلولهای جایگزین، سلولهایی بزرگ ، جوان ونرم هستند كه حاوی مقدار زیادی آب می باشند. با افزایش سن ، این لایه نازك شده و نگهداری رطوبت را برای پوست دچار مشكل می كند .سرامیدها یك نقش حیاتی در قابلیت نگهداری رطوبت توسط پوست بازی می كنند كه این مسئله می تواند در سنین كهولت و نیز در مقابل تابش مستقیم خورشید ، پوست را محافظت نماید.

درم :

لایه دوم یا درم 5 تا 7 برابر ضخیم تر از اپیدرم است و به وسیله یك غشاء پیوندی پایه به آن متصل شده است .درم از یك غشاء ضخیم ارتباطی تشكیل شده است كه در حقیقت شبكه بهم بافته ای است از مویرگهای خونی و لنفی ، رشته ها وپایانه های عصبی و حسی ، كلاژن و فیبرهای پروتئینی الاستینی كه وظیفه آنها نگهداری و حفظ رشته های عصبی می باشد. فولیكول های مو ، مویرگهای خونی ، غده های چربی و عرق نیز در این لایه قرار دارند. وظیفه اصلی این لایه حفظ استحكام و ارتجاع پوست می باشد .

اپیدرم را به كمك شبكه وسیع وظریف مویرگها ی خونی خود ، تغذیه می كند .

به كمك شبكه محكمی از كلاژن و رشته های پروتئینی الاستین، سبب استحكام بافت پوست می شود .

خاصیت ارتجاعی و كشسانی پوست را تامین می كند .

به عنوان یك منبع ذخیره آب عمل می كند .

پوست را در مقابل آسیـبهای مكانیكی محافظت می كند .

نقش مهمی به عنوان یك گیرنده حسی ویك تنظیم كننده داخلی بازی می كند .

هیپودرم :

هیپودرم ،سومین و آخرین لایه پوست ،پوست را به بافتهای ماهیچه ای متصل می نماید .

سلولهای چربی ، خاصیت ارتجاعی بسیار داشته و به عنوان ضربه گیر (مثل عملكرد فنرها در اتومبیل ) عمل می كند . ضربه گیری این لایه ، نقش بسیار مهمی در حفظ و نگهداری مویرگهای خونی و پایانه های عصبی دارد .